راهنمای مسیر شغلی برنامه نویسی
توسعه روز افزون تکنولوژی و فنآوری اطلاعات و ارتباطات بر پایه انواع رایانههای کوچک و بزرگ باعث شده که مشاغل برنامهنویسی بسیار پرطرفدار و با تقاضای بسیار خوب در سراسر دنیا به حساب آیند. اغلب شرکتهای صنعتی و صنایع امروزی، شرکتهای دانش بنیان، استارتاپها، کسب و کارهای هوشمند و حتی شخصی به مهارتهای مرتبط با برنامهنویسی احتیاج داشته و در مسیر شغلی برنامه نویسی قرار دارند.
واضح است که داشتن شغلی با موقعیت و درآمد خوب از شاخصترین خواستههای زندگی هر جوانی است. شغلی که بتواند آیندهای روشن و مطمئن با درآمد مناسب را به همراه داشته و محدودیت در ورود به بازار کار نداشته باشد. (شرایط فعلی و آینده بازارکار برنامه نویسی در داخل و خارج از ایران را در این مقاله کامل تر بخوانید.) در کل شغلی تضمین شده است که رشد و پیشرفت گسترده در آن با توسعه تکنولوژی جهان همگام و امکان پذیر باشد.
در این مقاله، جونیورا قصد دارد راهنمای اصولی جوانان در مسیر شغلی برنامه نویسی باشد، تا با نگاهی باز از تخصصهای پرکاربرد برنامهنویسی شناخت کافی پیدا کرده و آینده شغلی خود را بهتر انتخاب نمایند.
جایگاه تکنولوژی در مسیر شغلی برنامه نویسی
اینترنت و ابزارهای هوشمند مانند تلفن همراه، رایانههای شخصی و فناوریهای مختلف در تمام حوزههای زندگی نقش مهم و فراگیری را ایفا میکنند. روزانه به دلیل استفاده زیاد از این ابزارها، بخش قابل توجهی از حواس ما مشغول آنها شده است. برای درک بهتر، استفاده از فناوری در مترو، اتوبوس، تاکسی و به طور کلی حوزههای حمل و نقل، پزشکی، بانکی، انواع فروشگاهها و کسب و کارهای آنلاین و سنتی و غیره را میتوان نام برد.
همین اهمیت ابزارهای هوشمند و تنوع برنامههای کاربردی در زندگی روزمره موجب گردیده که یادگیری و کاربرد برنامهنویسی به عنوان مشاغل مورد نیاز و ضروری جامعه تبدیل شود. به طوری که اکثر دانشآموزان و دانشجویان در پی کسب این مهارت با رویای قرار گرفتن در مسیر شغلی برنامه نویسی و فعالیت در شرکتها و سازمانهای معتبر هستند.
برنامهنویسی چیست و برنامهنویس چه کسی است؟
برنامهنویسی در دوران امروزی شامل تعاریف وسیعی است. به زبان ساده باید گفت برنامهنویسی، صحبت کردن با ابزارهای هوشمند و فناورانه برای انجام دادن کار یا نمایش روندی مشخص است. این ارتباط به کمک انواع زبانهای برنامهنویسی انجام میشود. به بیان دیگر توانایی و فعالیت هر دستگاه الکترونیکی هوشمند و یا قابل اتصال به اینترنت، وابسته به کدهای برنامهنویسی است. بنابراین به کارگیری این سخت افزارها نیز مستلزم آشنایی با چیستی برنامه نویسی است.
به کسی که زبان حرف زدن با رایانه و دستگاههای هوشمند را میداند و در قالب کدهای خاص با آنها ارتباط برقرار میکند، برنامهنویس میگویند. او با کسب مهارتهای لازم میتواند در مسیر شغلی برنامه نویسی قرار گیرد. برخی از این مهارتها عبارتند از:
- درک مطلب و یافتن راه حلهای مناسب
- هماهنگی و مدیریت زمان
- تجزیه و تحلیل عملکرد سیستم و خطایابی
- توانایی شنیدن پویا و مذاکره
- درک مناسبی از مفاهیم ریاضیات و منطق سیستم
- بررسی و بهروز بودن مستمر در علوم فناوری
باید خاطر نشان کرد که در ابتدای کار نیازی به داشتن همه این موارد نیست تا یک برنامهنویس حرفهای و ماهر شوید. بلکه به مرور زمان باید مهارتهای خود را افزایش و تقویت نمایید. ولی هرچه میزان مهارتهای برنامهنویس بیشتر باشد مسیر شغلی برنامه نویسی را راحتتر و آسانتر طی خواهد کرد.
برای شروع مطالعه و یادگیری آکادمیک رشته برنامهنویسی، در دبیرستان بهتر است رشته ریاضی فیزیک را انتخاب کنید. همچنین در هنرستان شاخه فنی وحرفهای یا کار ودانش باید در رشتههای مرتبط با برنامهنویسی تحصیل نمایید.
انواع مسیر شغلی برنامه نویسی
در برنامهنویسی همه چیز با کدها شروع میشود و تفاوتی ندارد که برای توسعه بازی کدنویسی کنید یا یک دانشمند داده (Data Scientist) باشید. سوال اغلب افرادی که قصد ورود به مسیر شغلی برنامه نویسی را دارند این است که از کجا و با چه گرایشی شروع کنند تا بر اساس علاقه شخصی و نیاز بازار بهترین انتخاب را نمایند.
گرایشهای برنامهنویسی با توجه به علاقه، استعداد، تجربه و اهداف شما کاملا متفاوت هستند. جونیورا در ادامه به معرفی هشت گرایش پرکاربرد برای انتخاب مسیر شغلی برنامه نویسی مناسب می پردازد.
۱- مسیر شغلی برنامه نویسی توسعه دهنده وب (Web Developer)
به طور خلاصه توسعه وب فرآیندی برای تولید و ساخت صفحات سایتها و برنامههای کاربردی مبتنی بر شبکه وب در بستر اینترنت یا یک شبکه خصوصی است. توسعه دهنده شبکه وب محدود به طراحی سایت نمیگردد، بلکه شامل برنامهنویسی هست که برای تقویت و رشد عملکرد یک وب سایت، انجام میدهد.
سادهترین صفحات وب، پلتفرمها و برنامههای کاربردی یا اپلیکیشنهای شبکههای اجتماعی، سایتهای شخصی و کسب وکار و سیستمهای مدیریت محتوا (CMS) مانند جوملا و وردپرس و غیره توسط توسعه دهندگان وب برنامهنویسی میشوند. آنها جاذبههای بصری و کاربری آسان را علاوه بر اطمینان حاصل کردن از عملکرد صحیح وبسایت، برای کاربران فراهم می کنند.
توسعه دهندگان وب به سه دسته زیر تقسیم میشوند:
توسعه دهندگان Front-end یا سمت مشتری: آنها طراحی ظاهری صفحات قابل مشاهده برای کاربران را بر عهده دارند. به عبارت دیگر برنامهنویسی توسعه فرانت اند به هر چیزی که مشتری یا کاربر هنگام بازدید آن را تجربه میکند اشاره دارد. این برنامهنویس مواردی همچون چیدمان مطالب، فونتها، رنگها، منوها و انواع فرمهای ارتباطی را انجام میدهد.
رایجترین زبانهای برنامهنویسی که توسعه دهندگان سمت مشتری استفاده میکنند. عبارتند از: پیاچ پی (PHP)، جاوا اسکریپت (Java Script)، CSS و HTML5
توسعه دهندگان Back-end یا سمت سرور: آنها روی بخشی از وب سایت کار میکنند که مشتری یا کاربر آن را نمی بیند. توسعه دهنده بک اند با برقراری ارتباط با فرانت اند، عملیات ذخیره سازی، سازماندهی اطلاعات و ایجاد اطمینان از این که در سمت مشتری همه چیز به خوبی اجرا میشود را به عهده دارد. این کار در پشت صحنه وب سایت اتفاق میافتد. به بیان دیگر ایجاد ساختار وب سایتها، پیادهسازی روشهایی برای نگهداری، پردازش و امنیت اطلاعات و سایر عملکردهای سمت سرور از وظایف توسعه دهندگان بک اند است.
رایجترین زبانهای برنامهنویسی که توسعه دهندگان سمت سرور استفاده میکنند، عبارتند از: پیاچ پی (PHP)، جاوا (Java)، پایتون (Python) و SQL یا MySQL
توسعه دهندگان Full-stack : آنها دانش و مهارتهای هر دو بخش Front-end و Back-end را به طور کامل دارند و مسئول آنها در یک وب سایت میباشند.
رایجترین زبانهای برنامهنویسی که توسعه دهندگان Full-stack استفاده میکنند، عبارتند از: پیاچ پی (PHP)، جاوا اسکریپت (Java Script)، CSS، HTML5، جاوا (Java)، پایتون (Python)، MySQL، SQL یا اوراکل (Oracle)
توسعه دهندگان وب به زبانهای برنامهنویسی متداول و مشخصی مسلط هستند که با توجه به مسیر شغلی برنامه نویسی در حوزه مورد علاقه یا تخصصی خود از آنها بهره میبرند.
۲- مسیر شغلی برنامه نویسی رایانه
یک برنامهنویس رایانه با استفاده از توانایی، مهارت و ابزارهای مختلف نرمافزاری را طراحی، برنامهریزی، ایجاد و مدیریت میکند. او نرمافزارهایی را برای ارتباط بین سخت افزار و کاربر بر اساس الگوریتم های برنامه نویسی تولید میکند. مانند تولید انواع سیستمهای عامل، زبانهای برنامهنویسی مختلف و یا نرمافزارهای کاربردی که موجب تعامل و استفاده کاربران از سختافزارها یا سایر دستگاهها میشود.
برخی از ابزارهای سختافزاری اصلی که برنامهنویسان رایانه با آن ارتباط دارند، عبارتند از سرورها، انواع رایانههای رومیزی و بزرگ، انواع سختافزارهای شبکه (روترها، سوئیچها و امثال آن) و امنیت (فایروالها)، دستگاههای صنعتی و غیره.
برنامهنویسان رایانه توانایی حل مسئله بسیار خوبی دارند. در واقع آنها از طریق ارتباط با سختافزار کدهای نرمافزار و برنامهها را مینویسند و برای رفع خطاهای احتمالی با توسعه دهندگان نرمافزارهای مختلف همکاری میکنند.
رایجترین زبانهایی که برنامهنویسان رایانه استفاده میکنند، عبارتند از : سی شارپ (C#)، جاوا (Java)، پایتون (Python)، ++C و غیره.
۳- توسعه دهنده اپلیکیشنهای موبایلی
توسعه دهندگان اپلیکیشنهای تلفن همراه، نرمافزارهایی را برای استفاده در سیستم عامل دستگاه تلفنهای همراه و تبلت طراحی و پیاده سازی میکنند. از جمله سیستم عاملهای معروف برای دستگاههای همراه میتوان به اندروید (Android)، IOS و ویندوز موبایل (WindowsMobile) اشاره نمود. با پیشرفت سریع تکنولوژی این دستگاهها تنها به گوشهای تلفن همراه یا تبلت ختم نمیشوند، بلکه پایانههای فروشگاهی جدید، سیستمهای صوتی و ناوبری خودروهای جدید، تلویزیونها و ساعتهای هوشمند و غیره را نیز شامل میشوند. این توسعه دهندگان علاوه بر ایجاد و تولید برنامههای کاربری وظیفه پشتیبانی، بهروزرسانی، اشکال زدایی (Debugging) این نرمافزارها را بر عهده دارند.
بهتر است بدانید توسعه دهنده وب و برنامهنویس رایانه هم ممکن است در تولید و توسعه نرمافزارهای دستگاههای موبایلی مشارکت و یا تخصص داشته باشند.
مسیر شغلی برنامه نویسی برای توسعه دهندگان اپلیکیشنهای موبایلی به دو دسته متداول تقسیم میشود:
توسعه دهندگان IOS: این سیستم عامل توسط شرکت آمریکایی اپل برای دستگاههای تولیدی خود، ساخته و خصوصی سازی کرده است. رایجترین زبانهای برنامهنویسی که توسعه دهندگان IOS تمایل به کار با آن دارند زبانهای Swift و Objective-C است.
توسعه دهندگان اندروید: این سیستم عامل تحت نظر شرکت گوگل بهبود، توسعه و بروزرسانی میگردد. گوگل طبق اصول برنامههای متن باز (Open Source) آن را توسعه میدهد. از رایجترین زبانهای برناهمنویسی که توسعه دهندگان اندروید استفاده میشود جاوا (Java)، کوتلین (Kotlin)، پایتون (Python) و C# را میتوان نام برد.
۴- برنامهنویسی پایگاه داده (Database)
برنامهنویسان پایگاه داده روی طراحی، ساخت، بازیابی، سازماندهی و ذخیره فایل و محتوا کار میکنند. پایگاه داده برای اجرا و عملکرد صحیح در ذخیره سازی و بازیابی اطلاعات از نرمافزارها و وب سایتها لازم و ضروری است. متخصصان پایگاه داده وظیفه مدیریت و بهبود اطلاعات و حفظ امنیت را بر عهده دارند.
رایجترین زبانهای برنامهنویسی که توسعه دهندگان پایگاه داده استفاده میکنند، عبارتند از: جاوا (Java)، پایتون (Python)، SQL یا اوراکل (Oracle)، C#
۵- مسیر شغلی برنامه نویسی دانشمند داده (Data Scientist)
دانشمند داده در طیف وسیعی از صنایع کاربردی مهارت دارد. این برنامهنویسان برای حل مسائل گوناگون از حجم بزرگ و عظیمی از اطلاعات و دادهها استفاده میکنند. آنها الگوها، دانش و اطلاعات بسیار مفیدی را از دادههای بزرگ (Big Data) استخراج مینمایند. در این مسیر شغلی برنامه نویسی دانشمندان داده برای تشخیص و شناسایی الگوها و مدلها و برقراری ارتباط بین یافتههای خود از مهارتهای برنامهنویسی استفاده میکنند. به طور کلی آنها تحلیلگر و محقق هستند و از کدنویسی برای تسهیل نمودن فرآیند کارشان بهره میبرند. این دانشمندان با برنامهنویسان پایگاه داده نیز همکاری بسیار نزدیکی دارند.
متخصصان داده از زبانهای برنامهنویسی رایجی همچون جاوا (Java)، پایتون (Python)، SQL یا اوراکل (Oracle)،R استفاده میکنند.
بهتر است بدانید متخصصان پایگاه داده که علاقه زیادی به تحلیل اطلاعات دارند نیز میتوانند به راحتی اغلب کارهای دانشمندان داده را انجام دهند.
۶- مسیر شغلی برنامه نویسی در امنیت سایبری
برنامهنویس امنیت سایبری موظیفه حفاظت از دادههای الکترونیکی در سیستمهای مبتنی بر رایانه و شبکه را دارند. او از افشا، سرقت یا تغییر غیرقانونی هرگونه اطلاعات محرمانه الکترونیکی جلوگیری میکند. برخی از متخصصان امنیت سایبری با مدیریت دسترسی به اطلاعات در شرکتها، بانکها، سازمانها و صنایع بزرگ تلاش میکنند، که آنها دچار فاش شدن اطلاعات و حملات سایبری نشوند.
آنها بر معماری سیستم عامل یا شبکهای که عهدهدار آن هستند، تسلط کافی دارند. به همین دلیل از طریق برنامهنویسی و تولید انواع برنامههای ضد ویروس، ضد اسپم، فایروالهای نرمافزاری در مسیر افزایش امنیت گامهای مثبتی بر میدارند.
مسیر شغلی برنامه نویسی در حوزه امنیت با عناوین مرسوم زیر شناخته میشود.
- طراح، مشاور و معمار امنیت سایبری
- تشخیص، تجزیه و تحلیل نفوذ
- مدیریت هویت و توسعه امنیت نرمافزار
- مدیر ارشد امنیت اطلاعات (CISO)
رایجترین زبانهایی که برنامهنویسان حوزه امنیت از آن استفاده میکنند، عبارتند از: سی شارپ (C#)، جاوا (Java)، پایتون (Python)، C، C++، SQL یا اوراکل (Oracle)، لینوکس (Linux) و غیره.
۷- توسعه دهنده بازی
توسعه دهندگان بازی طراحی، تولید، ایجاد، کدنویسی و اشکال زدایی بازی را از ابتدا تا انتها بر عهده دارند. توسعه یک بازی از جمله کارهای تیمی و مشترک با کارگردانها، طراحان گرافیک، تولیدکنندگان موسیقی و صدا، انیماتورها، آزمایش کنندگان و برنامهنویسان بازی است.
در مسیر شغلی برنامه نویسی توسعه بازی باید علاوه بر فراگیری اصول کار تیمی، مهارتهای حل مسئله و ارتباطی با اعضای تیم را نیز به خوبی آموخته باشید. در این صورت برنامهنویسان بازی میتوانند ایدهها و راه حلهای خود برای ایجاد تاثیر بهتر در فرآیند ساخت بازی به وضوح بیان کنند. البته برخی برنامهنویسان بازی به صورت تک نفره و بدون داشتن تیم، با استفاده از افکتها و کاراکترهای آماده، بازی خود را خلق میکنند. اما در واقع کیفیت بازیهای تولید تیمی بسیار بالاتر بوده و با تولیدات شخصی غیر قابل مقایسه است.
رایجترین زبانهایی که برنامهنویسان توسعه دهنده بازی از آن استفاده میکنند، عبارتند از: سی شارپ (C#)، جاوا (Java)، پایتون (Python)، جاوا اسکریپت (Java Script)، ++C، اسکرچ (Scratch) و غیره.
برای تولید و توسعه بازیهای رایانهای میتوان از موتورهای بازی سازی مانند گیم میکر (GameMaker)، یونیتی (Unity) و نیز استفاده کنید.
۸- مسیر شغلی برنامه نویسی در هوش مصنوعی
متخصص هوش مصنوعی در پیادهسازی، توسعه و نگهداری سیستمها و فناوریهای مبتنی بر هوش مصنوعی مهارت دارد. در واقع متخصصان هوش مصنوعی بر روی پروژههای خلاقانه، حرفهای و نوین در حوزههای مختلف از جمله بانکی و مالی، پزشکی، تجارت الکترونیک و سایر موارد دیگر کار میکنند. آنها برای حل مسائل و مشکلات پیچیده، بهبود و رشد حوزه کاری خود توسط رویکردهای داده محور، انواع مدلهای هوش مصنوعی را بر اساس نیاز سازمانها ایجاد مینمایند.
متخصصین هوش مصنوعی باید علاقه زیادی به علوم آماری، ریاضیات، ساختمان داده و الگوریتم های برنامه نویسی داشته باشند. عناوین زیر، شاخههای معروف مسیر شغلی برنامه نویسی در هوش مصنوعی را بیان میکنند.
- یادگیری ماشین
- پردازش زبان طبیعی
- بینایی رایانهای
مهارت برنامهنویسی نیاز اصلی و اساسی متخصص هوش مصنوعی و اینترنت اشیا میباشد. بنابراین برای کسب این مهارت باید روی یادگیری زبانهای برنامهنویسی رایج زیر تمرکز کنید.
رایجترین زبانهایی که مورد استفاده برنامهنویسان هوش مصنوعی است، عبارتند از: R، جاوا (Java)، پایتون (Python)، ++C و غیره.
البته برخی از دانشمندان داده نیز میتوانند با کسب مهارتهای مورد نیاز هوش مصنوعی در زیرشاخههای مختلف آن وارد شوند و کارهای مرتبط با آنها را نیز انجام دهند. در بعضی موارد به دلیل شباهتهای زیاد و تواناییهای دانشمند داده آن را یکی از زیر مجموعههای هوش مصنوعی میدانند.
چالشهای مسیر شغلی برنامه نویسی
هر مسیری چالشهای خود را دارد که با آن برخی رشد میکنند و بعضی دیگر ادامه مسیر نمیدهند. در مسیر شغلی برنامه نویسی نیز چالشهایی وجود دارد که تا زمان رویارو شدن و با عشق و علاقه ادامه دادن مسیر توسط برنامهنویس، حرفهای تر و بهروز تر خواهد شد. به عنوان مثال در زبانهای برنامهنویسی تغییرات بسیار زیاد، دائمی و مداوم با توجه به رشد فناوری و تکنولوژی وجود دارد، که برنامهنویس با شناخت و یادگیری آنها خود را بهروز نگه میدارد. اگر در انجام پروژههای برنامهنویسی که پذیرفتهاید برنامهریزی نداشته باشید ممکن است به دلیل کمبود زمان در تحویل بهموقع پروژه دچار استرس شوید. حتی در چنین مواقعی برنامهنویس ساعات کاری طولانیتر نیز تجربه خواهد کرد.
البته یک برنامهنویس حرفهای و علاقهمند چون کارهای خود را با نظم و ترتیب خاصی مانند کدهای برنامهنویسی انجام میدهد، با هدفگذاری و مدیریت زمان به راحتی بر چالشهای پیش رو چیره خواهد شد.
تعیین هدف در مسیر شغلی برنامه نویسی
اگر قبل از شروع یادگیری برنامهنویسی بدانید که چرا میخواهید این مهارت را فرا بگیرید، مسیری لذتبخش و هدفمند را برای خود خواهید ساخت. ایجاد درآمد ایدهآل، خلاقیت در کار، آزادی مکانی و زمانی، قابلیت ایده پردازی، مدیریت تجارت الکترونیک، تقویت تفکر منطقی و پاسخ بسیاری دیگر از دلایل این چنینی، عواملی برای انتخاب و تعیین هدف در مسیر شغلی برنامه نویسی میباشد.
سخن پایانی
برنامه نویسی به ما امکان برقراری ارتباط با هر دستگاه الکترونیکی که به بخشی جدا ناپذیر از زندگی ما تبدیل شده است، را میدهد. با روند رشد سریع و صعودی دنیای فناوری اطلاعات و ارتباطات، تقاضای بازار برای شکوفا شدن خلاقیت و تواناییهای برنامهنویسان حوزههای مختلف و درآمدهای آنها رو به افزایش است. برنامهنویسان میتوانند با کسب مهارتهای متفاوت و انجام کارهای نوآورانه نسبت به دیگران متمایز شوند و این امر باعث ایجاد هوشمندی در کسب و کارها خواهد شد.
البته درآمد حاصل از مسیر شغلی برنامه نویسی در کشور ایران و یا سایر کشورهای جهان بستگی به نوع شغل و فعالیت، سطوح تخصص و تجربه، مدارک تحصیلی و دورههای گذرانده شده توسط برنامهنویس دارد. به همین دلیل رقم مشخصی برای آن قابل تعیین نمیباشد. بدون شک برنامهنویسی یکی از مشاغل جذاب و پرطرفدار در آینده نیز خواهد بود که بازار کار بسیار پویا و درحال گسترشی نسبت به حال حاضر رقم خواهد زد.
در این راستا کارشناسان و اساتید حرفهای سایت جونیورا با دوره آموزشی مسیر کدآپ برنامهنویسی به زبان پایتون و دوره آموزشی مسیر کدپلاس برنامهنویسی الگوریتمی به زبان ++C را برای انتخاب مسیر شغلی آینده به خوبی آموزش میدهند.
سلام وای چقدر جالب و دوست داشتنی بود
واقعا همچین مطلبی رو می خواستم خیلی برام ضروری بود
خیلی اصلاحات رو اشتباه به کار میبردم و نمیدونستم چه شباهت یا تفاوتی دارن
از زحمات شما ممنونم
سلام حسین جان!
خیلی خوشحالیم که تونستیم محتوای مفیدی رو برات آماده کنیم.
نظراتت برامون سازندس.
هر سوالی راجع به برنامه نویسی داشتی میتونی روی کمک ما حساب کنی🌷